Fytologie

• -Ze hebben wortels, stengels en bladeren
• -Ze hebben een transportsysteem
• -Ze planten zich geslachtelijk voort met zaden

• -Eenzaadlobbige: hoofdwortel zit vast op stengel
• -Tweezaadlobbige: meerdere gelijkwaardige wortels op stengel

-Wortel: opname van water en wateroplosbare stoffen, vasthechting van plant in bodem

-stengel: transport van water, suiker, opgeloste stoffen.  Draagt bladeren, bloemen en vruchten.  Stevigheid, zorgt voor groei (lengte en dikte)

-Blad (folium): opvangen van licht om fotosynthesereactie uit te voeren

-Bloem (flos): voortplanting

• -Rijk: plantae (planten)
• -Stam: Cembryophyta (landplanten)
• -Klasse: Spermatopsida (zaadplanten)
• -Orde: Ranunculales
• -Familie: Papaveraceae
• -Geslacht: Papapver
• -Soort: Papaver Somniferum

• -Lipbloemenfamilie (Labiatae)
• -Composietenfamilie (Comositae of Asteraceae)
• -Nachtschadefamilie (Solanaceae)
• -Vlinderbloemfamilie (Fabaceae)
• -Wolfsklauwfamilie (Lycopodiaceae)

Kroonbladeren vormen een boven- en onderlip.

Synoniem: Labiatea

Bv: Tijm, salie, marjolein, citroenmelisse, rozemarijn, pepermunt, dovenetel

• Sterk gereduceerde bloemen.
• 3 soorten: lintbloem, buisbloem, straalbloem

Synoniem: Compositae, Asteraceae

Voorbeelden: paardenbloem (lint); margriet (buis), madeliefje (buis), klein hoefblad (straal)

! Vooral giftige planten

• Kruidachtige planten of kleine struiken.
• De bloemen zijn punt-symmetrisch en hebben een karakteristiek vruchtbeginsel bestaande uit twee hokjes.

Werkzame stoffen zijn vaak neurotoxische alkaloïden zoals atropine en nicotine (beïnvloeden het zenuwstelsel).

Synoniem: Solanaceae

Voorbeelden: aardappel, aubergine, paprika, tomaat.

• Bloem bestaat uit kelk van 5 vrijstaande blaadjes.
• De vrucht is een peul.
• 3 onderfamilies:
• -Caesalpinio
• -Mimosoideae
• -Papilionoideae

Synoniem: Fabaceae

Voorbeelden: erwt, pinda, sojaboon, kruidje-roer-me-niet, goudenregen, orchidee

• Lagere planten, die zich voortplanten door middel van sporen.
• Lycopodiumpoeder: dun laagje op de pillen = waterafstodend (vroeger!)
• Gebruik NU: blaasziektes, strooipoeder, bevordert darmwerking, voor soepele gewrichten en spieren.

Synoniem: Lycopodiaceae

Voorbeelden: Moeraswolfsklauw, dennenwolfsklauw

Het gebruik van verse planten in de apotheek is zeldzaam omdat zich altijd een probleem van bewaring stelt.

• Het gehalte aan water in de verse plantendelen wordt danig verminderd dat er geen enzymatische reacties meer kunnen optreden, waardoor actieve bestanddelen gefixeerd worden.
• Schimmels en bacteriën worden op die manier gereduceerd.

• Hoe:
• -Openlucht
• -Droogoven
• -Vriesdrogen
• -Stabiliseren

• -Plantenpoeders
• -Aftreksel/ infusie
• -Afkooksel/ decoct
• -Koud afkooksel/ Maceraat
• -Extracten
• -Tincturen

Plantendelen worden fijngemalen tot poeder.

Irriterend op maag (dus na eten in te nemen)

Gebruikelijkste vorm om thee te maken

+eenvoudig

• -Bij etherische oliën, saponinen of alkaloiden mag het water niet meer koken bij opgieten
• -reduceert max 10% van de kiemen

Plantendelen worden door koud water geroerd en langzaam aan de kook gebracht. 5 à 10 minutenop allerlaagste stand laten pruttelen en zeven/

• +ideaal bij harde consistentie: wortelen, schors, hout
• +meeste kiemen worden gereduceerd

-ettelijke licht vluchtige werkzame stoffen gaan verloren

Synoniem: decoct

Droge stoffen worden door koud water geroerd, enkele uren op kamer temperatuur laten trekken, zeven.

Koud of opgewarmd te gebruiken

• +ideaal voor slijmstofplanten
• +looistoffen worden niet verwijderd

-relatief veel kiemen (oplossing: na zeven kort verhitten)

Synoniem: maceraat

Geconcentreerde bereiding, bereid door uitdampen van koude of warme aftreksels van vers of gedroogd plantaardig materiaal.

• -droog: vaste bereiding waarbij het aftreksel volledig verdampt wordt.
• -dik: taai, vloeibaar extract
• -Vloeibaar: vloeibare bereiding, die voor een deel uit aftreksel en voor een deel uit aftreksel en voor een deel uit gedroogde basisstoffen bestaat.

bv tijmextract in hoestsiroop

• Vloeibare alcoholische preparaten verkregen uit plantaardige stoffen of daarvan bereide extracten:
• -fijngemaakte grondstoffen worden door maceratie of dergelijke uitgetrokken met een mengsel van alcohol en water
• OF
• -oplossen van droge extracten of harsen in een mengsel van alcohol en water

• 1. Flavonoiden
• 2. Bitterstoffen
• 3. Slijmstofen
• 4. Taninen
• 5. Etherische oliën
• 6. Glycosiden
• 7. Alkaloiden
• 8. Sacchariden

uitgebreide groep stikstofvrije organische verbindingen.

• Oorpsrong:
• -bijna alle soorten fruit, groenten, kruiden
• -granen
• -gedroogde bonen
• -thee/ wijn

• Farmocologische eigenschappen:
• -essentieel voor stofwisseling van vitamine C
• -krachtige antioxidanten
• -kankerremmend (enkel chemisch gemodificeerde flavonoiden)

stikstofvrije organische verbindingen met zeer uiteenlopende chemische structuur.  Soms gebonden aan glucosemolecule.

• Oorsprong:
• -paardenbloem (stimuleert lever + gal)
• -kamille (bij maag- en darmklachten)

• farmacologische eigenschappen:
• -prikkelen van bitterreceptoren in de smaakpapillen van de mond. (verhoogde productie van spijsverteringssappen)
• -eetlust opwekkend
• -verhoogde darmperistaltiek
• -misselijkheid en braken vermindert

! 1/2u voor eten innemen, niet toedienen via bv capsules daar rechtstreeks prikkeling van de bitterreceptoren noodzakelijk is

• onverteerbare, complexe polyscacchariden met hoog moleculair gewicht. 
• Kunnen grote hoeveelheden water opnemen en vormen dan een slijmerige
• massa.

• Oorsprong:
• -aloë
• -lijnzaad (laxeert)
• -smalle weegbree (keelontsteking)
• -heemst (keelontsteking)
• -kaasjeskruid
• -linde

• farmacologische eigenschappen:
• -verzachtende werking op slijmvlies an mond, keel, maag, darmen en luchtwegen
• bv Heemst: vermindert hoestprikkel bij droge hoest

• -laxerende werking bij constipatie
• bv Lijnzaad (absorbeert water, doet stoelgangvolume toenemen)

Synoniem: looistoffen

• Oorsprong:
• -hydrolyseerbare: tamme kastanje
• -niet-hydrolyseerbare: hout/bast van mangrove.
• druiven, avocado, kaki, galappels, eik
• Chemische eigenschappen:
• Polyfenolen; hebben invloed op smaak, kleur en structuur van bv thee & wijn.
• Tanine heeft een adstringerende werking: bindt zich aan eiwitten met als gevolg dat de eiwitten gefixeerd worden--> stroef gevoel in de mond.

• Farmacologische eigenschappen:
• -leerlooierij
• -antioxidanten
• -uitdrogend op slijmvliezen
• -anti-inflammatoir, antiseptisch

Synoniem: essentiële oliën, vluchtige oliën

• Oorsprong: terpenen = grootste groep plantenstoffen.
• bereiding: stoomdestilatie, droge destilatie, koud persen
• Chemische eigenschappen:
• bezitten bij kamertemperatuur een felle geur

• Farmacologische eigenschappen:
• -lokale inwerking op huid- en slijmvliezen (bv eucalyptol = expectorans)
• -Cosmetica (bv parfum)

In planten voorkomende verbindingen, bestaande uit een suikerdeeltje en een niet-suiker gedeelte, genaamd aglycon.

• -fenolglycosiden
• -antrachinoglycosiden
• -saponinen
• -hartglycosiden
• -flavonoïdglycosiden

Vormen door zure hydrolyse fenolderivaten als aglycom.

• Bv. Salicine (glycoside uit wilgenbast)
• In menselijk lichaam wordt salicine enzymatisch gesplitst en vervolgens geoxideerd tot salicylzuur (tegen artritis)

Wordt in dikke darm gesplitst in een antrachinon derivaat en in een suikercomponent.

• sommige antrachinonen werken laxerend.
• bv Senna, vuilboom.
• Andere werken antidepressief
• Bv Sint Janskruid

• Beginnen in water sterk te schuimen -> slijmvliesprikkelend:
• -ophoesten van slijm (sleutelbloem)
• -urine uitdrijvende werking

• Nauwe therapeutische marge --> gevaarlijk!!
• Bij hartinsufficiëntie.

bv digoxine uit Vingerhoedskruid en Lelietje van Dalen: Hartfalen.

Verbindingen die worden opgesplitst in suikers en flavonoïden.

• Flavono¨den komen zowel gevonden als vrij voor:
• -Flavonen
• -Flavonolen
• -Isoflavonen
• -Anthocyanen
• -Catechinen

Stikstofhoudende organische verbindingen met zeer sterke werking.

• -opium
• -morfine
• -codeïne
• -noscapine
• -heroïne en methadon
• -atropine

Alkaloïde gewonnen uit de opiumpapaver.

• -extractie van andere alkaloïden
• -tegen diarree (bv loperamide in imodium)

Bestanddeel van opium.

• -onderdrukt hoest
• -onderdrukt darmbeweging
• -stimuleert braakcentrum
• -analgetisch effect

• Bestanddeel van opium
• Minder krachtig analgeticum, minder afhankelijkheid

-onderdrukt hoest

Bv paracodine

• Niet narcotisch antitussivum, niet verslavend
• Bestanddeel van opium 
• -geen analgetisch effect
• -geen ademhalingsdepressie

Bv noscaflex

• Heroine is een morfine derivaat en is zeer verslavend.
• Methadon is het afkickmiddel hiervoor. Het is synthetisch en heeft een morfine achtige werking.

Parasympaticolythicum afkomstig van wolfskers (solanaceae)

• -relaxatie van spijsverteringsspieren en urine afvoer
• -verminderd hoest
• -sapproductie daalt
• -mydriase
• -hartslag stijgt

Behoort tot de hypericaceae

Actieve stoffen: gyperforine, hypericine, pseudohypericine, tanninen, viamine A, vitamine B4 (choline)

• Toepassing:
• Op huid (ontstekingen, wonden)
• (seizoensgebonden) matige depressie
• Moeilijke vertering
• Gastritis

• Gevaren:
• Fototoxische reacties, gevaarlijke interacties met andere GM, werking pasvanaf 4 weken merkbaar

• Actieve bestanddelen:
• Ginsenoiden (gunstig effect op algemene gezondheid)

• Gebruikte delen:
• Wortels

• Toepassing:
• Weerstandverhogend
• Goed tegen kanker, tumoren en uitzaaiingen

• Gevaren:
• Nierpatienten

• Familie: kamperfoeliefamilie
• gebruikte delen: radix, etherische olie
• Actieve stoffen:
• -looistoffen
• -Valeriaanzuur (rustgevend)
• -Alkaloiden

Bv Dormiplant

• Toepassing:
• -mineur kalmeringsmiddel
• -slapeloosheid

• Gevaren:
• -maag- en darmlast
• -verder weinig bijwerkingen

• Synoniem: geheugenboom
• Gebruikte bestanddelen: bladeren/zaden

• Actieve bestanddelen:
• -Ginkgolides (bevorderen bloeddoorstroming)
• -Flavonoiden
• -Etherische olie
• -Hars

• Toepassing:
• -verbetert geheugenfunctie, voorkomt etalagebenen
• -verraagt alzheimer

Gevaren: niet combineren met bloedverdunners!

bv Tavonin

Synoniem: Digitalis Purpurea

Gebruikte delen: bladeren

Actieve bestanddelen:

-hartglycosiden (digitoxine, digoxine, digitaline)

Gebruik: hartfalen

gevaren: therapeutische dosis en toxische letale dosis liggen dicht bij elkaar!

bv Lanoxin